Dinamik Yük Dengeleme
Elektrikte dinamik yük dengeleme (dynamic load balancing), başta elektrikli araç şarj istasyonları olmak üzere, evinize fazladan elektrik yükü bindirme riski taşıyan aletlerin hali hazırdaki fazlalık elektriği tüketmesini sağlayan bir özelliktir. Fazladan elektrik miktarı evinizdeki diğer elektrikli aletlerin kullanım durumlarına göre değişeceğinden, elektrikli araç şarj istasyonunuza aktarılacak elektriğin gücü de dinamik olarak bu durumdan etkilenecektir. Böylece, özellikle daha az cihazın elektrik tükettiği gecenin geç saatlerinde stabil bir araç şarjı sağlayabilirsiniz.
Güneş Enerjisi ve Dinamik Yük Dengeleme
Eğer evinizde kurulu güneş panelleri varsa, elektrik araç şarjı gibi elektrik talebi fazla olacak aletleri sadece güneş panellerinizin ürettiği elektriğin fazlalık kısmından karşılayacak şekilde ayarlayabilirsiniz. Böylece, doğrudan şebekeye geri aktarılacak üretim fazlası elektriği de evinizde değerlendirmiş olursunuz.
Güneş Enerjisi Hakkında Detaylı Bilgi Al >>
Elektrikte Talep Dengeleme Güç Piyasası Nedir?
Üretilen fazladan elektriğin, ülkemiz içi enerji piyasalarında enerji açığı bulunan işletmelere yönlendirilerek değerlendirilmesi için gereken işlemlerin gerçekleştirildiği ortama "Dengeleme Güç Piyasası" denir. Sadece evlerde değil, genel enerji piyasalarında da fazladan elektriği değerlendirmek mümkündür. Dengeleme güç piyasası,
- Elektrik enerjisi arz ve talebinin anlık olarak dengelenmesi amacıyla hizmet veren,
- On beş dakikalık periyotlarda çıkış gücünün değiştirilmesi ile sağlanan yedek kapasitenin alım ve satış işlemlerinin yapıldığı,
- Sistem işletmecisi tarafından yürütülen organize bir toptan elektrik piyasası olarak tanımlanabilir.
Elektrik piyasasında arz talep dengesinin sağlanması amacı taşıyan faaliyetler, Gün Öncesi Piyasası (GÖP), Gün İçi Piyasası (GİP) ve Dengeleme Güç Piyasası (DGP)’nda yürütülür. Yine bu doğrultuda çalışan Milli Yük Tevzi Merkezi (MYTM, arz kalitesinin korunması, gerçek zamanlı üretim tüketim dengesinin sağlanması ve enerji ihtiyacının sorunsuz karşılanmasında önemli bir yere sahiptir.
Enerji Dengesizlikleri
Elektrik enerjisi başta olmak üzere enerji dengesizlikleri, enerjide arz talep dengesinin korunamaması anlamına gelir. Tüketilen elektriğin üretilenden fazla olması ya da üretilen elektriğin tüketimden fazla olması, enerjide dengesizliğe yol açar.
Dengeleme Güç Piyasası Süreci
Dengeleme güç piyasası ve yan hizmetler, gerçek zamanlı dengeleme sistemini meydana getirir. Dengeleme güç piyasası, sistemi işleten Milli Yük Tevzi Merkezi’ne ihtiyaç durumunda en geç 15 dakika içinde yedek kapasite sağlamakla sorumludur. Elektrik üretim ve ortalama tüketim miktarı önceden kestirilebilir; ancak santral arızası ya da büyük çaplı bir tesisin plan haricinde çalışması gibi durumlarda denge bozulabilir. Bu durumda MYTM, arz-talep dengesini korumak için Dengeleme Güç Piyasası’na sunulmuş teklifleri kullanır ve dengeyi korumaya çalışır.
Gün Öncesi Dengeleme
Gün öncesi piyasası, elektriğin teslimat gününden bir gün öncesinde, elektrik ticareti ve dengeleme faaliyetleri için kullanılan, Piyasa İşletmecisi tarafından işletilen, organize bir piyasadır. Sistem işletmecisine bir gün önceden dengelenmiş bir sistem sağlamakla yükümlüdür.
Kesinleşmiş Günlük Üretim Programı
Kesinleşmiş Günlük Üretim Programı (KGÜP), bir dengeleme biriminin, gün öncesi piyasası sonucuna bağlı olarak bir sonraki güne ilişkin gerçekleştirmeyi öngördüğü ve Sistem İşletmecisine dengeleme güç piyasasının başlangıcında bildirdiği üretim ya da tüketim değerlerini ifade eder. Kesinleşmiş Günlük Üretim Programı ile sisteme verileceği bildirilen aktif güç miktarı, bildirim zamanının sona ermesinden sonra değiştirilemez.
Piyasa Takas Fiyatı
Piyasa Takas Fiyatı (PTF), Gün Öncesi Piyasası'na verilen tekliflerin arz ve talebe göre eşleşmesiyle oluşan saatlik elektrik enerjisi fiyatı olarak tanımlanır.
Gerçek Zamanlı Dengeleme
Elektrik enerjisi arz talep dengesini gerçek zamanlı olarak korumak amacıyla sistem işletmecisi tarafından uygulanan tüm faaliyetler, gerçek zamanlı dengeleme olarak adlandırılır.
Elektrik Dengeleme Teklif Yapıları
Kullanıcı ihtiyacı ve beklentilerine göre farklı teklif yapıları vardır. Ayrıca piyasalar kendilerine özgü teklif tipleri belirleyebilir. Teklif yapılarında genelde şu kavramlar geçerlidir:
- Alış yönündeki teklifler pozitif, satış yönündeki teklifler negatif notasyon ile belirtilir.
- Her bir teklif, bir fiyat miktar ikilisi ile teklifin geçerli olacağı bir zaman diliminden oluşur.
- Bir teklifin miktarı (Q) "megavat saat", fiyatı (P) ise "₺ / megavat saat" birimiyle ifade edilir. Miktar, "lot" olarak bildirilmekte olup, her bir lot 0.1 megavat saate eşittir.
- Katılımcının, P fiyatında Q miktarda alış yönündeki bir teklifi, Q miktarındaki enerjiyi, birim fiyatı en fazla P liraya kadar olma koşulu ile almayı kabul ettiğini;
- P fiyatında Q miktarda satış yönündeki bir teklif ise, Q miktarındaki enerjiyi birim fiyatı en az P lira olacak şekilde satmayı kabul ettiğini belirtir.
Türkiye gün öncesi piyasasında aşağıdaki üç teklif yapısı kullanılır:
- Saatlik teklif
- Blok teklif
- Esnek teklif
Elektrik Teklif Kapasitesi
Dengeleme birimlerinin, ihtiyaç halinde 15 dakika içinde teknik olarak gerçekleştirebilecekleri, 14:00 ile 16:00 saatleri arasında DGP’ye sunmakla yükümlü oldukları kapasitedir.
Dengeleme Güç Piyasasında Verilen Talimatlar
Elektrik enerjisi arz-talep dengesini korumak için, sistem ya da piyasa işletmecisi, dengeleme birimlerine birtakım talimatlar verebilir. Dengeleme güç piyasasında iki türlü talimat verilir:
- Yük alma talimatı: Sistem işletmecisinin gönderdiği bu talimatı takiben, bir dengeleme birimi üretimini artırarak ya da tüketimini azaltarak sisteme enerji satar.
- Yük atma talimatı: Sistem işletmecisi tarafından verilen talimat sonucunda, dengelemeye dahil bir birim, üretim azaltma ya da tüketim artırma yoluyla sistemden daha fazla enerji alır.
Elektrik Talimatı Etiketleme
Planlanan gün öncesi piyasası ya da dengeleme güç piyasası katılımcılarına, sistem işletmecisi tarafından verilen yük alma ya da yük atma talimatının amacının belirlenmesi için kullanılır.
Elektrikte Sistem Dengesizlik Fiyatı
Piyasa katılımcılarının denge sorumlulukları sebebiyle ortaya çıkan enerji dengesizlerinde uygulanan ve uzlaştırma döneminde belirlenen fiyattır.
Elektrikte Sistem Marjinal Fiyatı
Enerji açığı durumunda, yük alma teklif fiyatlarının en düşüğü; enerji fazlası durumunda ise yük atma teklif fiyatının en yükseğinden başlayarak, dengeleme güç piyasası kapsamında verilen tüm teklifler dikkate alındıktan sonra belirlenen net talimat hacmine tekabül eden teklif fiyatına "Sistem Marjinal Fiyatı" denir.
Enerji Dengeleme Mekanizması
Arz talep dengesini korumak amacıyla yapılan ikili anlaşmalar ve gün öncesi dengeleme ile gerçek zamanlı dengelemeden oluşan tüm faaliyetler, dengeleme mekanizmasını oluşturur.
Enerji Dengeleme Birimi
Elektrik enerjisi arz ve talebini dengede tutmak amacıyla yürütülen faaliyetlere katılabilecek üretim ya da tüketim tesisleri veya bu tesislerin belirli bir bölümleri, "dengeleme birimi" olarak adlandırılır.
Dengeden Sorumlu Grup
Piyasa işletmecisine bildirilmek kaydıyla; piyasa katılımcıları tarafından oluşturulan ve grup içinden bir katılımcının grup adına denge sorumluluğuna ilişkin yükümlülükleri üstlendiği bir gruptur. Yenilenebilir enerji üreticileri, yüksek ölçüde elektrik tüketim miktarlarına sahip sanayi tesisleri, kojenerasyon santrali sahipleri gibi piyasa katılımcıları dengeden sorumlu gruplardır.
Dengeden Sorumlu Taraf
Enerji dengesizliği durumunda dengeden sorumlu grup içinde piyasa işletmecisine karşı mali sorumluluğu üstelenen veya herhangi bir dengeden sorumlu gruba dahil olmadan doğrudan piyasa işletmecisine karşı sorumlu olan taraftır.
Elektrik Dengesizliklerinin Uzlaştırması
Enerji dengesizliklerinin uzlaştırılması aylık olarak yapılır. Gün öncesi piyasası, gün içi piyasası ve dengeleme güç piyasasında gerçekleştirilen işlemlerin ve tüm çekiş-veriş miktarlarının baz alınarak, ikili anlaşmaların da hesaba katılmasıyla, dengeden sorumlu gruplar bazında uzlaştırma yapılır. Enerji dengesizlik miktarı (EDM) ve enerji dengesizlik tutarı (EDT) bu uzlaştırma sonucunda belirlenir.
Dengeleme güç piyasası uzlaştırma süreci, yapılan ticari işlemlerin sonucunda aylık olarak gerçekleştirilir. Uzlaştırma, aylık faturaya yansıtılır. İlgili yönetmeliğe, Resmi Gazete Mevzuat Bilgi Sistemi web sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.
Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği >>
Enerji Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Formları
Kayıtlardan ölçümlere ve tek hat şemalarına kadar, enerji dengeleme ve uzlaştırma sistemine dair tüm başvuru formları Enerji Piyasaları İşletme A.Ş (EPİAŞ) web sitesi üzerinden görüntülenebilir.
Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Sistemi Formları >>
Dengeleme Güç Piyasası ve Yan Hizmetler Eğitimi
EPİAŞ, 2016 yılından bu yana Dengeleme Güç Piyasası ve Yan Hizmetlere ilişkin eğitimler veriyor. Eğitim takvimi, EPİAŞ web sitesinden yayınlanıyor. Ayrıca, eğitimler 2020 yılından bu yana EPİAŞ Youtube kanalından da yayınlanıyor.
