Karbon Ofsetleme

Karbon Ofsetleme Nedir?

Karbon ofsetleme (carbon offset) ya da karbon dengeleme, başka bir yerde açığa çıkan karbondioksit (CO₂) salımını telafi etmek için, mevcut karbondioksit veya diğer sera gazlarının emisyonlarının azaltılması veya yok edilmesidir. Karbon nötrleme ve karbon denkleştirme gibi isimlerle de bilinir. Karbon denkleştirme terimi, hem karbon kredisini hem de karbon denkleştirme işlemini tanımlamak için kullanılır.

Kyoto Protokolü'nde karbon dengeleme, pazarda iş yapabilen hükümetler ve özel şirketlerin karbon kredisi kazanması için bir yoldur. Kyoto Protokolü'ndeki "Temiz Gelişme Mekanizması (Clean Development Mechanism)" adı verilen madde ile karbon ofsetleme, önlem alma projeleri üreten ve çevre korunması için daha çok faaliyetlerde bulunan şirketler için bir kredi kazanma yöntemi olmuştur.

Karbon Ayak İzi

Karbon ayak izi, bir bireyin, kuruluşun, ürünün, sektörün, şehir ve ülkelerin doğrudan ve dolaylı faaliyetleri nedeniyle atmosfere salınmasına sebep olduğu sera gazlarının karbondioksit eşleniği (CO₂-e) cinsinden karşılığıdır. Karbon ayak izi doğrudan (birincil) ayak izi ve dolaylı (ikincil) ayak izi şeklinde iki ana parçadan oluşur.

Birincil (Doğrudan) Karbon Ayak İzi

Birincil (doğrudan) karbon ayak izi, ulaşım araçlarının kullanımı sırasında yanan fosil yakıtlar ve ev içinde tüketilen enerji sonucunda doğaya karışan sera gazlarının karbon cinsinden miktarıdır.

Araba ve motor kullanımı esnasında, yemek pişirirken ve evde elektrik kullanırken sebep olduğumuz karbon salımları olarak tanımlayabilir. Kapsam 1 emisyonları olarak da bilinir.

İkincil (Dolaylı) Karbon Ayak İzi

İkincil (dolaylı) karbon ayak izi, kullandığımız ürünlerin üretiminden nakliyesine hatta doğada yok olmasına kadar geçen yaşam döngüsü boyunca açığa çıkan sera gazlarının karbon cinsinden miktarını ifade eder. Kapsam 2 emisyonları arasında aşağıdaki maddeler yer alır:

Endüstriyel faaliyetler
Ürünlerin kullanıcıya ulaşması ve kullanımının sebep olduğu karbon salımı

Karbon Ayak İzi Hesaplama

Karbon ayak izi hesaplanırken elektrik, doğalgaz, odun veya kömür tüketimi, araba ya da motor kullanımı ve uçak kullanımı hesaba katılmalıdır.

Temel olarak karbon ayak izi formülü:

Karbon Ayak İzi = Yakıt Tüketimi x Emisyon Faktörü

Burada bahsedilen yakıt, sadece aracınızın yaktığı değil, günlük olarak attığımız her adımda kullanılan ürünlerin karbon ayak izini de kapsar.

Karbon Salınımı

Karbon salımı ya da emisyonu, doğada oluşan karbonun ve sera gazlarının atmosfere salınmasını ifade eder. Karbon emisyonu, genellikle insan kaynaklı uygulamaların sonucunda oluşur. Karbon, metan, azot oksit, florin gazı gibi sera gazları atmosferde sera etkisi yapar. Sera etkisi, dünyaya gelen güneş ışınlarının uzaya dönmesini engelleyip atmosferde kalmasına neden olur. Karbon salımının doğaya olumsuz etkileri vardır. Küresel ısınma, deniz seviyelerinin yükselmesi ve buzulların erimesi karbon salımı sonucu olur.

Kontrolsüz sanayileşme, sürekli artan enerji talebi ve yükselişe geçen şehirleşme, karbon emisyonun son yıllarda artış göstermesinin temel sebepleri arasında gösterilebilir.

Karbon Kredisi ve Sertifikası

Karbon kredileri (karbon azaltım sertifikaları), sera gazı emisyonu azaltımı yapan bir faaliyetin, yaptığı her bir ton CO₂ eşdeğer sera gazı azaltımını tebliğ etmek için kullanılan emisyon azaltımı birimleridir. Başka bir deyişle karbon denkleştirme kredileri, bir kuruluşun veya kişinin emisyonlarını azalttığını gösterir.

Karbon azaltım sertifikaları kapsamında temelde "Gold Standard" ve "Verified Carbon Standard" sertifikaları verilir. Ancak karbon azaltım projelerinin bu standartlar tarafından kabul edilmeleri, 2020 yılından beri sınırlandırılmıştır. Yeni bir standart olan "Global Carbon Council (GCC)" sertifikası verilmeye başlanmıştır.

Global Carbon Council (GCC) Sertifikası

GCC sertifikası, Türkiye’de 2016 ve sonrasında faaliyete başlayan yeni projeler için yeni kayıt kabul etmektedir. Ayrıca, geriye dönük 5 yıllık sertifikalandırma işlemi gerçekleştirmektedir. Karbon sertifikalandırma süreçleri, firma bünyesinde yönetilebileceği gibi karbon danışmanı kurumlar aracılığıyla da yürütülebilir.

VER (Voluntary Emission Reduction) Sertifikası

VER sertifikası, "Gönüllü Emisyon Azaltım Sertifikası" olarak Türkçeye çevrilebilir. VER sertifikaları, Kyoto Protokolü’ne üye olmayan Türkiye ve ABD gibi ülkelerde geçerli olan karbon sertifikalarıdır. Standart Gönüllü Emisyon Azaltımı Sertifikaları arasında VCS (Voluntary Carbon Standard) Sertifikası, Gold Standard Sertifikası ve Social Karbon Sertifikası yer alır.

Karbon Ayak İzini Azaltmak

Karbon ayak izi azaltımı için bireylere, kurumlara, şehirlere, ülkelere ve hükümetlere yakıt tüketimleri konusunda çok iş düşüyor. Bireyler, karbon ayak izlerini azaltmak için ulaşım alışkanlıklarını değiştireblir, yerli ve organik gıdaları tercih edebilir, geri dönüştürülebilir ürünlere yönelebilir ve yeşil alanları koruyup artırmaya çalışabilir.

Karbon ayak izi azaltımı için izlenecek bazı yöntemler şunlardır:

Yenilenebilir enerji kullanımı
Emisyon giderme
Karbon yakalama
Karbon depolama

Yenilenebilir Enerji Kullanımı

Karbon salımını ve karbon ayak izini azaltmanın en etkili yolu, yenilenebilir enerjiden faydalanmaktır. Fosil yakıtların sebep olduğu sera gazı emisyonlarını yaymayan yenilebilir enerji kaynakları, elektrikten ısınmaya ve araç yakıtına kadar birçok alanda bu yakıtların yerini alabilir. Üstelik fosil yakıtlara göre daha verimli kullanılma imkânları da vardır.

Daha fazla bilgi için yenilenebilir enerji sayfamıza göz atın.

Karbon emisyonuna yol açan yakıtlara alternatif diğer enerji kaynakları şunlardır:

Enerjisini bu kaynaklardan elde eden şirketlere yapılan destekler de karbon piyasasında karbon ofsetleme işlemleri arasında yer alır, kredi ve sertifikasyon sürecinde rol oynar. Bu şirketlerin ürettiği ürünleri kullanmak da karbon ayak izini azaltır.

Emisyon Giderme

Karbon salımı giderme, karbondioksit gazının atmosferden uzaklaştırıldığı ve uzun süreler boyunca uzak tutulduğu bir işlemdir. Emisyon giderme için aşağıdaki işlemler yapılabilir:

Ağaçlandırma
Toprakta karbonu tutan tarımsal uygulamalar
Karbon yakalama ve depolama ile biyo-enerji
Okyanus gübrelemesi

Karbon Yakalama ve Karbon Depolama

Karbon yakalama ve depolamanın ilk adımı, karbondioksit ayırma işlemidir. Atmosferden ya da egzoz gazlarından CO₂ ayıklamak için kimyasal reaksiyonlardan yararlanılır. Bu kimyasal reaksiyonlar için sıvı çözücüler veya katı emici maddeler kullanılır. Karbondioksit, sıvı çözücünün içinde çözünür veya katı emicinin yüzeyine yapışır.

Karbon Piyasaları

Karbon piyasası, temelde karbon ayak izlerinin alınıp satıldığı piyasadır. Karbon piyasaları, firmaların, şehirlerin ve ülkelerin uygun sera gazları emisyonuna ulaşabilmeleri için emisyon tahsisatları almaları ve satmaları sonucunda oluşur.

Gönüllü Karbon Piyasası

Gönüllü karbon piyasası, kişilerin, kurum ya da kuruluşların ve sivil toplum örgütlerinin faaliyetleri sonucu oluşan sera gazı salımlarını gönüllü olarak azaltmalarını ve denkleştirmelerini kolaylaştırmak amacıyla oluşturulmuş bir pazardır. Gönüllü karbon ticaretinde başlıca aşağıdaki standartlar vardır:

Gold Standard
VCS
VER+
ISO 14064

Karbon Ticareti ve Emisyon Ticareti Sistemi

Karbon ticareti piyasa temelli bir araçtır. Ülkelerin azalttığı sera gazı salımlarının sertifikalandırılması ile bu sertifikaların piyasalarda alım satımının yapılmasına dayanan ticaretin genel adıdır. Karbon ticareti olarak adlandırılmasının nedeni, sera gazları içerisinde karbondioksit oranının fazla olmasıdır.

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Kyoto Protokolü, karbon ticaretinin temelidir.

Karbon ticaretinin en yaygın çeşidi, Emisyon Ticareti Sistemidir (ETS). Bu sistem, ülke genelindeki işletmelerin karbon emisyonlarına bir üst sınır konmasına ve fazla karbon emisyonlarının fiyatlandırılmasına dayanır. Öncelikle her sektör için maksimum karbon salımı miktarı belirlenir ve bu miktar o sektördeki işletmelere, geçmiş yıllardaki emisyonlarına göre oranlanarak, dağıtılır.

ETS kapsamında, her tesise ek fiyata tabii olmayan emisyon miktarı, yani bir ücretsiz kirletme hakkı tahsis edilir. Bu hakkın öngördüğü sınırı aşan tesisler, başka işletmelerin açık artırmaya sunduğu emisyon serbestliği haklarını satın almak zorundadır.

Karbon Vergisi

Karbon vergisi, ulaşım ve enerji sektöründe karbon içerikli yakıtlara (kömür, doğalgaz) uygulanan vergidir. Karbon vergileri, karbon fiyatlandırmasının bir biçimidir. Karbon vergisi sayesinde hazineye gelir elde etmekten ziyade ekolojik düzen korunmuş olur. Ayrıca, çevreyi koruyucu davranışların ön plana çıkmasını sağlanır.

Karbon vergisi ilk olarak 1990 yılında Finlandiya’da uygulanmıştır. Peşinden diğer Avrupa ülkeleri takip etmiştir. Karbon vergisi, tanımlı ülkelerde hâlâ uygulanmaktadır.