Trafo Nedir?
Trafo, tam adıyla transformatör, elektrik enerjisinin niceliklerini istenilen değere dönüştürmeye yarayan bir çeşit elektrik makinesidir. Transformatör Türkçede dönüştürücü anlamına gelir. Enerji, santrallerden kullanım alanlarına iletilirken, trafolar alternatif akım veya gerilim seviyesini yükseltmek ya da düşürmek için kullanılır.
Transformatör Nasıl Çalışır?
Transformatör, elektrik enerjisinin manyetik akı aracılığıyla, bir iletkenden diğerine iletilmesi prensibiyle çalışır. Trafolar iki bobin ve bir nüveden meydana gelmektedir. Bobinlerden birinde gerilim uygulandığında nüvede bir manyetik akı oluşur. Oluşan bu manyetik akının yönü ve şiddeti sürekli değişir. Aynı zamanda bu manyetik akı, çıkış bobini üzerinde bir gerilim indüklenmesini sağlamaktadır.
Özetle, ilk bobine uygulanan gerilim manyetik alan oluşturmaktadır. Böylece diğer bobine enerji aktarımı sağlanır. Transformatörde bulunan çıkış sarım sayısı giriş sarım sayısından fazlaysa, çıkış gerilimi giriş geriliminden daha yüksek olur. Çıkış sarımına seconder, giriş sarımına primer sargı denilmektedir. Primer sargı ile seconder sargı arasında elektriksel bir bağlantı yoktur. Trafonun amacı elektrik enerjisini primer sargıdan seconder sargıya en az kayıpla taşımaktır.
Trafo Nerelerde Kullanılır?
Trafolar, elektrik enerjisinin kullanıldığı birçok yerde kullanılmaktadır. Şehirlerin elektrik enerjisi dağıtımında, enerji santrallerinde, enerjiyi şebekeden alan her cihazda, alternatif akımın olduğu yerlerde trafo bulunur. Ölçü aletlerinde düşük kayıp seviyeli olan trafolar ve yalıtım amacıyla kullanılan trafolar mevcuttur.
Trafo Çeşitleri
Trafoların kullanım alanları, soğutma türleri, nüve tipi gibi farklı kategorilerde birçok çeşidi vardır. Kullanımı en yaygın olan trafolar şu şekildedir:
Kuru Tip Trafolar
Kuru Tip trafolarda yalıtım, iyi bir yalıtkan olan hava aracılığıyla sağlanır. Ancak havanın bazı durumlarda elektrik akımı direnci çok yüksek olmayabilir. Bu nedenle kuru tip trafolarda yalıtımın daha iyi ve yeterli olabilmesi için sargılar arası uzaklık artırılır. Ancak bu uzaklık artışı, maliyeti de artırır.
Yağlı Tip Trafolar
Kuru tip trafolarda bahsedilen mesafe artışı ile doğru orantılı maliyet artışı nedeniyle, yalıtım için hava yerine yağ tercih edilebilir. Yağlı tip trafolar atmosfere kapalıdır ve sargılar yağın içerisindedir. Yağ iyi bir yalıtkan olduğu için sargıların içerisinde ark oluşumunu önler. Sargılar arası mesafenin yakın olması sebebiyle maliyet de düşer. Ancak yağlı tip trafolar yanma ve patlama riski taşırlar.
Akım Trafoları
Akım trafoları genellikle enerji ölçümlerinde ve devre koruma sistemlerinde kullanılır. Devre üzerindeki akımın ölçümü akım trafosu kullanılarak bulunur. Dönüşüm oranı ve okunan devre üzerindeki akım çarpılarak, devre üzerinden geçen akımı hesaplanır.
İzolasyon (Yalıtım) Trafoları
İzolasyon trafolarında dönüşüm oranı yoktur. Bu trafo türünde amaç, elektrik devresinde iletken kullanımı olmadan bağlantıyı sağlayabilmek ve bu sayede iki devreyi birbirinden izole etmektir. Trafonun bir bölümünde arıza olması durumunda devrenin diğer tarafı izole edilmiş olur. Bu sayede kısa devre akımları devrenin diğer tarafında etki etmez.
Oto Trafolar
Oto trafo, primer ve seconder gerilimlerin aynı sargıda olduğu trafo tipidir. Tek sargılı olduğu için malzemeden tasarruf eder. Daha küçük boy ile daha yüksek verim sağlanır. Ancak, bazı kısa devre akımları görülebilir.
İç İhtiyaç Gerilim Trafoları
Genellikle elektrik dağıtım yerlerinde kullanılır. Bu merkezlerde dağıtım trafosu genellikle bulunmadığı için iç ihtiyaç gerilim trafosuna ihtiyaç duyulur. Dağıtım merkezi içinden ihtiyaç duyulan elektrik enerjisini karşılar.
Trafoların Dönüştürme Oranları
Transformatörlerin gerilim oranları, primer ve seconder sarım sayıları ve akımları arasında sabit bir oran mevcuttur. Bu orana dönüştürme oranı adı verilir. Bobinler arasındaki gerilim oranı, akım ile ters orantılı olup, sarım sayısı ile doğru orantılıdır.
Trafo Bakımı
Trafo bakımında yapılan kontroller şu şekildedir:
- Yağ seviyesi, yağ kaçakları ve sızıntı yerleri belirlenip kaçak giderilir. Yağ seviyesi ve kalitesi trafo ömrünü etkiler.
- Trafonun ve diğer parçaların dış yüzeyleri temizlenir.
- Boya kontrolü ve mekanik kontroller yapılır. Boya gerekliyse boyanır.
- Buşing kontrolü yapılır, kırık ve çatlak olanlar değiştirilir.
- Silika jelin durumu kontrol edilir ve gerekliyse değişimi yapılır.
- Ark boynuzları kontrol edilir ve gerekliyse düzenleme yapılır.
- Bağlantı elemanlarının sıkılığı kontrol edilir.
- Sıcaklık göstergesi ve koruma elemanlarının fonksiyon testleri yapılır.
- Trafo yağ eksikliği tamamlanır.
- Trafo Kademe Kontrolü yapılır.
- Yük atında kademe değiştirici var ise bakım talimatları uygulanır
Trafo bakımında yapılan bazı ölçümler aşağıdaki gibidir:
- Trafo izolasyon direnç ölçümü
- Trafo sargı direnç ölçümü
- Trafo topraklama direnç ölçümü
- Trafo çevirme oranı ölçümü
- Trafo yağ ölçümleri (delinme gerilimi, güç faktörü, renk ve görünüş, asitlik, su miktarı)
Trafo Fiyatları 2024
Trafo fiyatları markaya, trafonun çeşidine, gerilim serisine ve gücüne göre değişkenlik gösterir. Ancak şu şekilde örneklendirilebilir:
- Aynı markaya ait kuru tip ve yağlı tip transformatör fiyatları aşağıdaki gibi değişebilir:
Yağlı Tip Transformatör
28,5/36/0,4 Kv – 400 Kva
14000 $
Kuru Tip Transformatör
28,5/36/0,4 Kv – 400 Kva
30000 $
- Farklı marka ve gerilim serileri, aynı güce sahip kuru tip transformatör fiyatları da aşağıdaki şekilde değişkenlik gösterebilir:
1.Marka
28,5/36/0,4 Kv – 400 Kva
30000$
2.Marka
31,5 Kv/34,5 Kv – 400 Kva
30000£
3.Marka
30/36 Kv – 400 Kva
18000£
4.Marka
30/36/0,4 Kv – 400 Kva
25000£
- Farklı marka ve gerilim serileri, aynı güce sahip yağlı tip transformatör fiyatları da aşağıdaki şekilde değişkenlik gösterebilir:
1.Marka
28,5/36/0,4 Kv – 50 Kva
5500$
2.Marka
34,5/0,4 Kv - 50 Kva
9600$
